«Ես 10 տարեկան եմ… Ես ապագայի դեմքն եմ…»

Լույս է տեսել ՄԱԲՀ-ի «Աշխարհի բնակչությունը 2016» զեկույցը

«Նա այսօր տաս տարեկան աղջնակ է: Նա դեռ երեխա է, ով պատրաստ է կլանել իրեն շրջապատող աշխարհի գիտելիքն ու իմաստությունը եւ դառնալ վաղը առաջատար ղեակավար, արհեստավարժ աշխատող, նորարար, հոգատար մայր եւ կատարել ցանակացած այլ դեր՝ ապահովելով հասարակության բարգավաճումը: Նա է ձեւավորելու իր համայնքի ու ողջ աշխարհի ապագան… »- այս ուղերձով է սկսվում ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամն հոկտեմբերի 20-ին թողարկված «Աշխարհի բնակչությունը 2016» զեկույցը; Այս տարվա զեկույցի հիմնական մեսիջն է. «Տասնամյա աղջիկների ապագան Կայուն զարգացման օրակարգի ապագան է»:

Առանց այսօրվա տասը տարեկան աղջիկների համար ներդրումների, Միավորված ազգերի կազմակերպության 2030 թ․ Կայունզարգացման օրակարգը և այն ուղեկցող Կայուն զարգացման 17 նպատակները կարող են երբեք չիրականանալ:

«2030 թ․ օրակարգի դարաշրջանի լուսաբացին, երբ մենք ձեռնամուխ ենք լինում Կայուն զարգացման նպատակների իրականացմանը, հաջողությունը շատ առումներով կախված է նրանից, թե ինչպես կկարողանանք իրացնել այս սերնդի աղջիկների ներուժը», – ասում է ՄԱԲՀ-ի ԱրևելյանԵվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանային տնօրեն ԱլաննաԱրմիթաջը:

Զեկույցը զգուշացնում է, որ վաղ ամուսնությունները, դեռահասների հղիությունը և կանանց ու տղամարդկանց միջև խորքային անհավասարության այլ դրսևորումները խաթարում են աղջիկների առողջությունը և իրավունքներն ուսպառնում են աշխարհի զարգացման հավակնոտ օրակարգին:

«Մեր տարածաշրջանում 10 տարեկանում աղջիկը խաչմերուկում է, – ասում է ԱլաննաԱրմիթաջը, – թե որ ուղով նա կգնա, կարևոր է ոչ միայն իր կյանքի համար: Այն կարևոր է մեր բոլորիս կյանքերի համար: Քանի որ բոլորս ենքհաղթում, երբ աղջիկը – հարյուրավոր աղջիկներ, աղջիկների մի ողջ սերունդ – կարողանում է իրականացնել իր ներուժը՝ հզորանում էմարդկային կապիտալը, աճում են տնտեսությունները, մեծանում է հարստությունը»:

Ամենուր տասը տարեկանն առանցքային տարիք է աղջիկների համար, երբ մոտենում է սեռական հասունացումը: ԱրևելյանԵվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանում աղջիկների մի մասն այս տարիքում ծաղկում, աստիճանաբար ձևավորում է իրհմտությունները և ընդլայնում մտահորիզոնը՝ ընտանիքի և համայնքի նպաստող ու զորացնող միջավայրում, որը խրախուսում է նրանցսկսելու ընտրություն կատարել և կերտելու իրենց ապագան: Բայց ուրիշ շատ աղջիկների խանգարում են սոցիալական և մշակութային նորմերն ու խտրական օրենքները և գործելակերպերը:

Համաձայն ՄԱԲՀ տարածաշրջանային գրասենյակի հրապարակած հավելվածի՝ Արևելյան Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում աղջիկները, ընդհանուր առմամբ, լավ կրթված են և ավելի ուշ նույնիսկ գերազանցում են տղաներին բարձրագույն կրթության ասպարեզում:

Բայց գործոնների որոշակի մի համադրություն շատերին թույլ չի տալիս, արդեն որպես չափահաս, իրականացնել իրենց ողջ ներուժըև նպաստել իրենց համայնքների և պետությունների տնտեսական ու սոցիալական առաջընթացին․

Տարածաշրջանի որոշ հատվածներում թեև անօրինական է, բայց տարածված է մնում վաղ կամ մանկահասակ ամուսնությունը, ինչը հաճախ աղջիկներին ստիպում է լքել դպրոցը,

Արևմտյան Եվրոպայի համեմատությամբ, այս տարածաշրջանում դեռահաս աղջիկների հղիանալու հավանականությունըերեք անգամ ավելի մեծ է, ինչը բացասաբար է ազդում թե՛ մոր, թե՛ երեխայի առողջության և կյանքի հեռանկարների վրա,

Երիտասարդ կանայք դժվարություններ են ունենում աշխատանքը և երեխաներին մեծացնելը համադրելու հարցում, քանի ործնողական արձակուրդը և երեխայի խնամքի հարմարություններն անբավարար են, իսկ կանանց ու տղամարդկանց ավանդականդերերն անբարենպաստ են կանանց մասնագիտական կարիերա հետապնդելու համար:

Նոր զարգացման օրակարգը, որը 2015 թ․-ին հաստատվեց համաշխարհային առաջնորդների կողմից, առաջիկա 15 տարիների համար երկրների սոցիալ-տնտեսական առաջընթացի ծրագիրն է: Նրա նպատակը արդարացի զարգացումն է բոլորի համար ՝ առանց որևէ մեկին հետևում թողնելու: Զեկույցը պնդում է, որ եթե մենք հեռացնենք այն արգելքները, որոնք այսօր խանգարում են 10-ամյա աղջիկներին, ապա դա կմեծացնի օրակարգի հաջողության հասնելու հնարավորությունները:

Վերջին տասնամյակում մեծացել է կառավարություններին հասանելի, փորձված քաղաքականության տարբերակների թիվը: Դրանքներառում են արգելքների խստացումն այնպիսի վնասակար գործելակերպերի նկատմամբ, ինչպիսին է մանկահասակ ամուսնությունը, սեռական հասունացման մոտեցող աղջիկների համար կյանքի հմտությունների ուսուցման և տարիքին համապատասխան համապարփակսեռական դաստիարակության ապահովումը, ինչպես նաև գենդերայնորեն զգայուն աշխատանք-կյանք քաղաքականությունների ընդունումը: Դրանք նաև առավել հիմնովին ներառում են կանանց և տղամարդկանց քարացած դերերից և կարծրատիպերից ձերբազատումը:

Ըստ ՄԱԲՀ «Աշխարհի բնակչությունը 2016» զեկույցի, մարտահրավերը հիմա այս միջամտությունների ծավալի ընդլայնումն է, որպեսզի դրանք հասնեն առավել մեծ թվով աղջիկների՝ հատկապես ամենաաղքատներին և խոցելիներին:

Զեկույցի ինտերակտիվ, ինչպես և բեռնելի տարբերակները (այդ թվում անգլերեն և ռուսերեն) հասանելի են այստեղ․https://www.unfpa.org/swop

Հիմնական փաստեր և թվեր Արևելյան Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի վերաբերյալ.

Տարածաշրջանում 10-ամյա աղջիկների մեծամասնությունը դպրոց է հաճախում (թեև այդպես չէ բնակչության բոլոր խմբերի համար,օրինակ՝ որոշ երկրներում երիտասարդ գնչու բնակչության ավելի քան 30%-ն առանց նույնիսկ տարրական կրթության է):

Մանկահասակ ամուսնությունները տարածված են տարածաշրջանի որոշ հատվածներում, այդ թվում ` Հարավարևելյան Եվրոպայում,Հարավային Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում, բայց քանի որ այն, ընդհանուր առմամբ, անօրինական է, այդ երևույթի վերաբերյալհուսալի տվյալներ առկա չեն:

Տարածաշրջանում դեռահասների հղիության ցուցանիշը նվազում է, սակայն դեռ երեք անգամ գերազանցում է Արևմտյան Եվրոպայի ցուցանիշը (իսկ որոշ երկրներում՝ մինչև վեց անգամ):

Տարածաշրջանի որոշ երկրներում երեխայի սեռի ընտրության հետևանքով աղջիկներ ավելի քիչ են ծնվում, քան տղաներ:Տարածաշրջանն ունի նորածինների սեռերի անհամամասնության աշխարհում ամենաբարձր ցուցանիշներից մեկը: