Ուսումնասիրություն. «Ազատազրկված կանանց իրավունքները Հայաստանում»/ տեսագրություն

Հայաստանում ազատազրկված յուրաքանչյուր 10 կնոջից 8-ը մայր է, և կա երեխաների հետ տեսակցության խնդիր: Ազատազրկումը կանանց վրա ազդում է ավելի բացասաբար, քան տղամարդկանց. կանանց 80 տոկոսն ազատազրկումից հետո ունենում է հոգեկան առողջության խնդիրներ, նրանք ավելի շատ են ենթարկվում պիտակավորման, քան տղամարդիկ: Կալանավայրում ազատազրկված կանանց տղամարդիկ այցելում են ավելի քիչ, քան հակառակը:

Ազատազրկված կանանց առանձնահատկությունների վերբերյալ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» իրավապաշտպան ՀԿ-ն անցկացրել է ուսումնասիրություն` պարզելու, թե որքանով են պաշտպանված այդ կանանց իրավունքները Հայաստանում: Այս պահին հետազոտությունն ավարտված է գործող օրենսդրության մասով, հետագայում կազմակերպության ներկայացուցիչները մտադիր են ծանոթանալ նաև ազատազրկման վայրերում կանանց պահման պայմաններին ու ներկայացնել համապարփակ արդյունքներ:

«Մեդիա Կենտրոնում» հրավիրված քննարկման ժամանակ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի նախագահ, փաստաբան Հայկուհի Հարությունյանը նշեց, որ նախաձեռնությունն իրականացվում է այս տարվա նոյեմբերից «Քաունթեր փարթի ինթերնեյշնլ» կազմակերպության ու Նորվեգիայի կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ: Նպատակը՝ ազատազրկված կանանց պահման պայմանների ու կանանց նկատմամաբ այլընտրանքային պատժի կիրառման խնդիրների վերհանումն է:

«2010-ին ՄԱԿ-ի կողմից ընդունվել է Ազատազրկված կանանց վարվեցողության կանոնների և կանանց նկատմամբ այլընտրանքային պատիժներ կիրառելու փաստաթուղթ, որն ավելի հայտնի է  Բանկոգի կանոններ անունով», – հիշեցրեց Հ. Հարությունյանը, մեկնաբանելով, որ փաստաթուղթն ասում է, որ ազատազրկված կանանաց ու տղամարդկանց համար միևնույն պայմանների ապահովումը դեռևս չի նշանակում խտրականության բացառում:

«Կանանց սեռային առանձնահատկություններից ելնելով առաջ է քաշվել այն տեսակետը, որ ազառազրկված կանանց նկատմամբ պետք է սահմանվեն վարվեցողության առանձնահատուկ կանոններ պահման պայմանների մասով, և կանանց նկատմամաբ պետք է խրախուսվեն այլընտրանքային պատիժները»,-ասաց բանախոսը:

Վկայակոչելով միջազգային պրակտիկան ու վիճակագրությունը, նա նշեց, որ ուսումնասիրության արդյունքները ցույց են տվել, ամբողջ աշխարհում ազատազրկման մեջ գտնվող կանանց 80 տոկոսն ունենում է հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրներ, այսինքն ազատազրկումը կանանց վրա ավելի ծանր հետևանքներ է ունենում, քան տղամարդկանց, բացի այդ էլ, կանայք ազատազրկումից հետո ավելի շատ են ենթարկվում պիտակավորման, նրանց հետ ընտանիքի հետ կապն ավելի շուտ է խզվում,  քան տղամարդկանց դեպքում:

Ի՞նչ են ցույց տվել հայաստանյան ուսումնասիրություններն այս առումով:

«Հայաստանում 2013թ. օգոստոսի տվյալներով «Աբովյան» ՔԿՀ-ում ազատազրկման ձևով պատիժը կրում  է 204 կին: Յուրաքանչյուր 10-ից 8-ը մայր է: Առավել մեծ թվով կանայք դատապարտվել են թրաֆիքինգի, սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունների մեղադրանքով»,-ներկայացրեց ՀԿ ներկայացուցիչը, նկատելով, որ նման հանցագործությունների դեպքում ըստ Բանգկոկի կանոնների, պետք է գործեն այլընտրանքային պատժի եղանակներ, մինչդեռ Հայաստանում նրանք անազատության մեջ են:

«Ուսումնասիրելով տարբեր երկրների փորձը, կարելի է ասել, այլընտրանքային պատիժ կիրառելու դեպքում ավելի հեշտ է եղել նրանց վերաինտեգրումը հասարակության մեջ»,-դրանց արյունավետության մասին ասաց բանախոսը, շարունակելով, որ կանանց նկատմամբ այլընտրանքային պատիժ կիրառելու պրակտիկան պիտի խթանվի նաև Հայաստանում:

Բանգկոկի կանոններում նշված է, որ ՔԿՀ-ները կառուցելիս կանանց հաշվի չեն առել, շենքային պայմանները հարմարեցված են միայն տղամարդկանց:

Քննարկմանը մասնակցող փաստաբան Տիգրան Սաֆարյանն էլ ընդգծեց, քանի որ կանայք ունեն առանձնահատկություններ, նրանց նկատմամբ պատիժն էլ պետք է այլ ձևով կիրառվի.

«Բայց այժմ Հայաստանում ազատազրկված կանայք համահավասար վերաբերմունքի են արժանանում: Բացառություն են կազմում միայն հղի կանայք և մինչև 3 տարեկան երեխա ունեցող կանայք այն կանայք:

Նա նկատեց, որ անչափահասների դատապարտման դեպքում կան սահմանափակումներ: «Երևի նպատակահարմար կլինի նման առանձնահատկություններ սահմանել նար կանանց դեպքում: Կանանց համար գոնե պատժի առավելագույն շեմը չլինի նույնը, ինչ տղամարդկանց համար»,- կարծում է  նա:

«Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի Մոնիթորինգի և սոցիոլոգիական ուսումնասիրությունների բաժնի ղեկավար Ավետիք Մեջլումյանն էլ հայտարարեց, որ իրենք պատրաստվում են մոնիտորինգ իրականացնել  նաև այն դատական գործերում, որտեղ կին ամբաստանյալ է ներգրավված:

Հ. Կարապետյան

Դիտեք Մեդիա կենտրոնի տեսագրությունը ասուլիսից.

Քննարկման բանախոսներն էին.  Հայկուհի Հարությունյանը՝ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի նախագահ, փաստաբան, Ավետիք Մեջլումյանը՝ «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի Մոնիթորինգի և սոցիոլոգիական ուսումնասիրությունների բաժնի ղեկավար,  Տիգրան Սաֆարյանը՝ փաստաբան: