Ավրորա Մարդիգանյան՝ կին, ով ոգեշնչեց ստեղծել մրցանակը

Երևելի տիկնայք

Ապրիլի 24-ին Երևանում «Հարյուր կյանք» նախաձեռնության շրջանակում կայանալու է «Ավրորա Մարդիգանյան» մրցանակաբաշխությունը: «Ավրորա» մրցանակը շնորհվելու է այն անհատներին, որոնք լրջագույն վտանգներ հաղթահարելով՝ օգնել են ուրիշներին վերածնվել։ Մրցանակը կտրվի նրան, ով առավել խիզախությամբ ու նվիրվածությամբ պայքարել է հանուն մարդու իրավունքների, ընդդեմ ամեն տեսակի բռնության, մարդատյացության, ազգայնամոլության, ռասիզմի, ցեղասպանության…

Իսկ ո՞վ է իրականում եղել Ավրորան:Ավրորա (Արշալույս) Մարտիկանյանը ծնվել է 1901 թ. հունվարի 12 ին՝ Արեւմտյան Հայաստանի Խարբերդ նահանգի Չմշկածագ գյուղում: Նրա հայրը հարուստ դրամագործ էր և ճանաչված անձնավորություն։ Արշալույսն ուներ չորս եղբայր և երեք քույր: 1915թ.-ին Արշալույսը, ով ընդամենը 14 տարեկան աղջնակ էր, իր աչքերով տեսնում է հոր, մոր, եղբայրների և քույրերի դաժան սպանությունը: Արշալույսը առեւանգվում է գաղթի ճանապարհին, 85 ցենտով վաճառվում Մալաթիայի եւ Ուրֆայի ստրկավաճառների շուկաներում: Անցնելով դժոխքի միջով՝ նրան հաջողվում է փախչել հարեմից, անցնել ռազմաճակատի գիծը եւ Զորավար Անդրանիկի միջնորդությամբ տեղափոխվել ԱՄՆ: Նա մեկնեց այդ երկիր` ոչ միայն փրկվելու, այլև հասցնելու մեծն Զորավարի հայտնի ուղերձը ամերիկացիներին: Նա պետք է աշխարհին հաղորդակից դարձներ հայերի դեմ իրագործած ցեղասպանության մասին:

Այդ առաքելությունը նա փայլուն կատարեց: 1918թ.-ին ԱՄՆ-ում հրատարակվեց նրա հուշագրությունը՝ «Հոշոտված Հայաստան» (Ravished Armenia) գիրքը: 1918թ.ին նկարահանվեց Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող առաջին գեղարվեստական ֆիլմը` «Հոշոտված Հայաստան»/ Ravished Armenia (հայտնի է նաեւ «Հոգիների աճուրդ» անունով) , որի սցենարի հեղինակն ու գլխավոր դերակատարը Ավրորա Մարդիգանյանն էր : Բացառիկ դիտելիություն է ունենում ֆիլմն ամբողջ աշխարհում՝ բերելով 30 միլիոն դոլարի եկամուտ, որը տրամադրվեց Մերձավոր Արեւելքի 60 հազար հայ որբերի կենսամակարդակի ապահովմանը: Ավրորայի պատմությունն ու ֆիլմը շուտով փակի տակ դրվեց եւ մոռացվեց, արգելափակված ֆիլմի հետ մոռացվեց նաեւ Ավրորան, ով մահացավ 1994թ.-ին՝ 93տարեկան հասակում: Մահացավ մոռացության մեջ, մերժված բոլորի կողմից, սակայն նա կրկին պետք է հայտնվի նոր առաքելությամբ ու նոր պատգամով…

«… Աստված ողորմած եղավ իմ հանդեպ և խնայեց կյանքս՝ հնարավորություն տալով ազգիս փրկված բեկորների պատգամը փոխանցելու ամերիկացի ժողովրդին, որպեսզի ամերիկացի յուրաքանչյուր հայր, յուրաքանչյուր մայր հասկանա, որ այն, ինչ պատմելու եմ այս գրքի էջերում, սիրո ու փառաբանության խոսք է առ Աստված… իմ փրկության համար …»

Ավրորա Մարդիգանյան,

Լաթամ, Նյու Յորք դեկտեմբեր, 1918 թ.

Դիտեք Ավրորա Մարդիգանյանի եւ նրա հուշերի հիման վրա 1918թ. Հոլիվուդում նկարահանված Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող առաջին գեղարվեստական կինոնկարի մասին նկարահանվող փաստավավերագրական ֆիլմի պաշտոնական թրեյլերը: