Առնվազն 200 տարի կպահանջվի Ազգային ժողովում կանանց և տղամարդկանց հավասար ներկայացվածությանը հասնելու համար/ ինֆոգրաֆիկա

Անցած քսան տարվա ընթացքում կանանց թիվը Ազգային ժողովի կազմում աճել է ընդամենը 4 տոկոսով: Հաշվի առնելով կանանց ներկայացվածության այս դինամիկան ԱԺ հինգ գումարումների ընթացքում կարող ենք ենթադրել, որ հավասարությանը հասնելու համար մեզ կպահանջվի ևս 200 տարի… Մնում է միայն զինվել համբերությամբ, քանզի քաղաքական այրերը , իրենց իսկ դիտարկմամբ , « շտապելու խնդիր չունեն» և նրանց, կարծես թե, քիչ է մտահոգում այն փաստը, որ Հայաստանի բնակչության 52 տոկոսը կազմող կանայք օրենսդրական մարմնում այսօր ունեն ընդամենը 10% ներկայացվածություն:

Աշխարհի խորհրդարաններում այսօր արդեն առկա կանանց 23 տոկոսանոց ներկայացվածությանը մենք լավագույն դեպքում կհասնենք 50 տարի հետո, իսկ հյուսիսային Եվրոպայում արդեն իսկ արձանագրված կանանց և տղամարդկանց հավասար ներկայացվածությունը մեզանում իրականություն կդառնա ոչ շուտ քան երկու դար անց … Այսպիսի եզրակացության կարելի է հանգել՝ վերլուծելով վերջին քսան տարվա ընթացքում հայոց խորհրդարանում կանանց թվի ավելացման տեմպերն ու միտումները…

Համեմատության համար հիշենք, որ 1985-ի խորհրդային Հայաստանի Գերագույն խորհրդում կանայք 35,6% էին կազմում: Այսօր շատերն առիթը բաց չեն թողնում քննադատել այն ժամանակվա քվոտային համակարգը նշելով, որ դրա պատճառով խորհրդարանում կթվորուհիներ էին ընդգրված… Նման հարցադրման արժանի պատասխանն է . «Իսկ կթվորուհիներն ինչո՞վ են պակաս, որ ԱԺ-ում ներկայացված չլինեն»…

Անկախացման նախաշեմին Հայաստանի առաջին գումարման Գերագույն խորհուրդում, որը կազմավորվեց 1990-ին միայն մեծամասնական ընտրակարգով 260 պատգամավորով, 9 կին էր ներկայացված, այսինքն 3,5 % :

Առաջին գումարման Ազգային ժողովում 1995-ին ՝ 12 կին էր ընդգրկված 190 պատգամավորից, այսինքն 6,3%, ընդ որում համամասնականով անցած բոլոր կանայք «Շամիրամի» ընտրացուցակով էին ընտրվել և խորհրդարանում կանանց խմբակցություն էր ձևավորվել: Մեծամասնական ընտրակարգով 4 կին էր ընտրվել:

Երկրորդ գումարման ժամանակ 1999-ին կանայք ամենաքիչն էին ընդգրկված , նրանք ընդամենը չորսն էին 131 պատգամավորից, ինչը կազմում էր 3 %: Ընդ որում, նրանցից երկուսը մեծամասնականով էին ընտրվել:

Երրորդ գումարման ԱԺ-ում՝ 2003-ին ներդրվեց կանանց համար աննախադեպ խտրական 5-տոկոսանոց քվոտան և կանանց թիվը հասավ յոթի 131 պատգամավորից, ինչը կազմեց 5,3% : Մեծամասնականով ընտրվեց միայն մեկ կին:

Չորրորդ գումարման ԱԺ-ի կազմում գործի դրվեց 15-տոկոսանոց քվոտան և 12 կին ընտրվեց, այսինքն 9,2 %: Մեծամասնականով ոչ մի կին չէր ընտրվել:

Գործող հինգերորդ գումարման Ազգային ժողովում 14 կին պատգամավոր էր ընտրվել (այժմ 13-ն են), որոնցից երկուսը մեծամամսնականով: Այսօր խորհրդարանի կազմում կանայք 10%-են կազմում, ինչը նշանակում է, որ բարձրացնելով գենդերային քվոտան մինչեւ 20 տոկոս եւ ներկայացնելով հանրությանը համամասնական ցուցակներում միջինում 23% կին , կուսակցությունները դե ֆակտո՝ որպես արդյունք խորհրդարանում ընդգրկեցին արձանագրվածի կիսով չափ ավելի քիչ :

Հաշվի առնելով, որ 1995-ից` Ազգային ժողովի առաջին գումարումից մինչև 2015 թվականը (հինգերորդ գումարում) ընկած ժամանակահատվածում կանանց թիվը խորհրդարանում աճել է 6%-ից 10%, այսինքն` ընդամենը 4%-ով, այն էլ շնորհիվ կիրառվող քվոտաների , կարելի է փաստել, որ նման տեմպերով առաջ շարժվելու դեպքում Հայաստանը չի կարողանա Ազգային ժողովում ապահովել մինչև 2030 թվականը կանանց ու տղամարդկանց ` 50/50 համամասնությունը: Մինչեւ 2030-ը առնվազն 3 խորհրդրանական ընտրություններ ենք ունենալու եւ հավասարությանը հասնելու համար պետք է արագացնենք ընթացքը, առաջ շարժվելով 30-40-50 քայլերով:

Հիշեցնենք, որ գենդերային հավասարության 50/50 տեսլականը Պեկին+20 գործընթացի ամփոփման կապակցությամբ 2015-ի մարտի 5-ին ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների ղեկավարների անունից ընդունված քաղաքական հռչակագրում, հաստատվել է 2015-ի սեպտեմբերի 27-ին ՄԱԿ-ում տեղի ունեցած Համաշխարհային լիդերների հանդիպմանը և տեղ գտել Կայուն զարգացման նպատակների օրակարգում :

«Тише едешь – дальше будешь» հայտնի ասացվածքն այս դեպքում իրեն չի արդարացնում

Եթե հաշվի առնենք , որ ողջ աշխարհում երկրների առաջընթացն անմիջականորեն կապվում է որոշումների ընդունման մակարդակում կանանց պատշաճ ներկայցվածության հետ, ապա պետք է ընդունենք, որ «тише едешь – дальше будешь» հայտնի ասացվածքն այս դեպքում իրեն չի արդարացնում:

Ամենապարզ հաշվարկը ցույց է տալիս, որ գալիք ընտրություններում կանանց ներկայացվածության առումով կտրուկ փոփոխությունների հնարավոր կլինի հասնել միայն ոչ պակաս, քան 30-տոկոսանոց քվոտայի ներդրմամբ և դրա արդյունավետ կիրառմամբ: Քվոտայի բարձրացումը կստիպի նաև կուսակցություններին մտահոգվել կանանց նկատմամբ կադրային քաղաքականության խնդրով և ձերբազատվել ընտրական ցուցակներում «ոչ իրական թեկնածուների» ներգրավման գործելաոճից:

Ինչպես ցույց են տալիս Հայաստանում անցկացված սոցիոլոգիական հարցումները, կուսակցությունները շատ ավելի պահպանողական են խորհրդարանում կանանց ներկայացվածության և քվոտայի նկատմամբ վերաբերմունքի առումով, քան հանրապետության քաղաքացիները, ովքեր պատրաստ են տեսնելու ավելի շատ կանանց խորհրդարանում, քան առաջադրում են կուսակցությունները իրենց ցուցակներում։ Հարցվածների 57%-ը դրական է վերաբերվում քաղաքական և պետական կառավարման տարբեր օղակներում քվոտայի սահմանման գաղափարին, ընդ որում` գենդերային քվոտայի օպտիմալ չափը օրենսդիր մարմնում առնվազն 30-40%-ի շրջակայքում պետք է լինի: Ըստ հարցվածների` կանանց նկատմամբ խտրականությունը առավել արտահայտվում է քաղաքականության մեջ, ընտրությունների համակարգում:

WomenNet.am