Հերմինե Նաղդալյան. «Պետք չէ կանանց դնել աշխատանք կամ ընտանիք երկընտրության առջև» / վիդեո

Մեր զրուցակիցն է ՝ ԱԺ փոխնախագահ Հերմինե Նաղդալյանը, ով  Ազգային Ժողովի  բոլոր հինգ գումարումների պատգամավոր է:  Քաղաքականություն է եկել 1995 թ-ին բիզնեսից՝ լինելով Հայաստանի ձեռներեցների միության նախագահ: Առաջին անգամ խորհրդարան մտավ  մեծամասնական ընտրակարգով, այնուհետև  միշտ ընտրվել է  ՀՀԿ համամասնական ցուցակով:

Տարիների ընթացքում հեղինակություն է ձեռք բերել նաև միաջազգային կառույցներում՝ 2011-ին Ստրասբուրգում  նրան ընտրեցին  ԵԽԽՎ տնտեսական և զարգացման հարցերի հանձնաժողովի նախագահ: Քաղաքական  կարիերայի ևս մեկ վերելք տեղի ունեցավ արդեն այս տարի, երբ նա դարձավ Ազգային Ժողովի  փոխխոսնակ: Կուսակցությունում նա ևս ղեկավար դիրքերում է ՝ գլխավորում  է ՀՀԿ կանանց խորհուրդը:

Նրա  կենսագրության  մեջ, բացի մասնագիտական նվաճումներից և տնտեսագիտության թեկնածուի աստիճանից, կա նաև Արցախյան պատերազմում մասնակցության մասին հիշատակում: Արդյունքում՝  երկու մարտական պարգևներ՝ շքանշան մարտական գործողություններին մասնակցելու համար և «Մարշալ Բաղրամյան» շքանշան: Հանգամանքների բերումով գնդակը, որը նրան շրջանցեց մարտադաշտում, դիպավ Հայոց խորհրդարանի համար ճակատագրական 1999-ին՝ հոկտեմբերի 27-ին: «Այն երկար րոպեներին, երբ, վիրավոր, բազկաթոռին հենված, ես օգնություն էի սպասում, կյանքը կինոխրոնիկայի ժապավենի պես անցավ իմ աչքերի առջևով, և ես հասկացա, որ ժամանակի այդ արագացված ռիթմում ես երբեք լոկ հանդիսատես չեմ եղել…», – պատմում էր նա:

ԴԻմանկարը թերի կլիներ, եթե չհիշենք, որ Հերմինե Նադղալյանը բազմազավակ մայր է: Նա հինգ երեխա ունի և, իր իսկ խոսքերով, եթե մեկն ասի, թե կինը կարող է հաջողակ քաղաքական գործիչ լիներ առանց ընտանիքի աջակցության, ես նրան չեմ հավատա: Համարում է, որ իր բախտն այդ առումով բերել է…

Մեր առաջին հարցը ընտրական գործընթացներում կանանց մասնակցության մասին է,  հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ նա  մեծամասնականն ու համամասնականը համեմատելու անձնական փորձ ունի…

–         Առաջին անգամ ընտրվել եմ մի ընտրատարածքից, որտեղ առաջադրվել էր 19 տղամարդ և այդ 19-ի նպատակների մեջ առաջին հերթին նա էր, որ հանկարծ կնոջը չպարտվեն: Այս հիվանդագին մոտեցումը դրդում էր նաև նույքան հիվանդագին քայլերի, որոնք երբեմն կոռեկտ ընտրապայքարի ֆորմատից պարզապես դուրս էին: Համենայն դեպս, ինձ  համար մեծ ու բավականին տհաճ անակնկալ էր ընտրական կեղտոտ տեխնոլոգիաներին առնչվելը և այն հանգամանքը, որ պետք է հաղթահարեի ոչ միայն տղամարդկանց հետ մրցակցությունը, այլև խաղի անազնիվ կանոնները: Դրանից հետո խորհրդարանում կանանց ներկայածվածության առումով  միայն կորուստներ ենք ունեցել, նաև ներմուծեցինք պոզիտիվ դիսկրիմինացիայի գաղափարը (քվոտան), քանի որ տեսանք, որ կանայք դժվարությամբ են անցնում խորհրդարան և պահ եկավ, երբ կանանց համար ուղղակի  անհնար դարձավ մրցակցել մեծամասնական ընտրապայքարում: Ճիշտ է, շատ ու շատ տղամարդկանց համար նույնպես դժվար էր այդ պայմաններում խորհրդարան անցնելը, սակայն կանայք ավելի շատ տուժեցին:

–         Այսինքն, դուք  քվոտավորման գաղափարի կողմնակից  ե՞ք:

–          Ես ի սկզբանե հայտարարել եմ, որ  խիստ անհրաժեշտ եմ համարում պոզիտիվ դիսկրիմինացիան` նույնիսկ 5 տոկոսանոց քվոտային էի կողմ և երբեք այն մտայնությունը չեմ ունեցել, որ որոշ կին լիդերներն  ունեն, թե` թող կինն ու տղամարդը հավասար պայմաններում մրցակցեն: Եթե իրականում պայքարը հավասար լիներ, ապա քվոտայի կարիքը ես ինքս չէի տեսնի:

ԱԺ վերջին գումարումների պատկերը ցույց տվեց, որ ստեղծվեց մի իրավիճակ, երբ նորանկախ Հայաստանում լիդեր կանանց պակաս ունեցանք: Մենք շատ ենք քննադատել ու քննադատում խորհրդային համակարգը, բայց այն կանանց քաղաքականություն ներգրավելու հստակ  մոտեցում ուներ` ինքը նպատակ էր դնում պեղել, գտնել ու պատրաստել, ինչպես նաև կայացնել կին լիդերներին: Իսկ մենք նման նպատակ չդրեցինք, դրա համար էլ այդ պակասը շատ սուր զգացինք և ունեցանք:

Գուցե վերամբարձ հնչի,  բայց առանձնահատուկ հպարտությամբ եմ ուզում հիշեցնել, որ 2012-ին ՀՀԿ-ի կողմից բեկումնային վերաբերմունք դրսևորվեց և այսօր միայն մեր կուսակցությունը ինը կին բերեց խորհրդարան: ՀՀԿ-ն խորհրդարանում իր տեղերի շուրջ 10 տոկոսը կանանց տրամադրեց, նաև քաղաքական որոշում կայացրեց կանանց մեծամասնական ընտրակարգով առաջադրելու և աջակցելու, ինչի արդյունքում այսօր ունենք երկու կին-պատգամավոր, որոնք ընտրվել են հենց այդ ընտրակարգով:

–         Կարելի է ասե՞լ, որ Ազգային Ժողովում այս տեսանկյունից բարելավում է արձանագրվել:

–         Ես կասեի` այսօրվա խորհրդարանում իրավիճակը լրջորեն տարբերվում է նախկին գումարումներից: Եկեք հիշենք, որ երբ մենք ներդրեցինք Ընտրական օրենսգրքում  5 տոկոսանոց քվոտան, նա լավ չաշխատեց, քանի որ տղամարդիկ իրենց հնարամտությունը այս դեպքում էլ օգտագործեցին և կանանց ընդգրկեցին ցուցակի վերջում՝ ոչ անցողիկ տեղերում: Դրանից հետո առաջ  եկավ մեկ այլ օրենսդրական փոփոխություն ՝ կանանց 15 տոկոս ներկայացվածության վերաբերյալ, որի դեպքում ուղղակի անհնար էր կանանց ցուցակի վերջ տանել:  Բայց նորից հնարքներ գտնվեցին, և թեպետ  կանանց ներկայությունը ցուցակներում ապահովված էր, բայց ընտրություններից հետո անցողիկ տեղերում ընդգրկված  կանայք տարբեր պատճառներով հրաժարվեցին պատգամավորական մանդատներից` ինքնաբացարկի դիմելով: Արդյունքում կանանց թիվը  Ազգային ժողովում  սպասվածից քիչ եղավ: Ընտրական օրենսգրքի հաջորդ փոփոխությունը ամեն հնգյակում կնոջ ներկայությունն էր, ինչը , սակայն, ևս իմ մատնանշած խնդրից չի երաշխավորում:

– Այս հարցը գրեթե միշտ տալիս եմ կին պատգամավորներին,  բայց   Ձեր դեպքում, հաշվի առնելով ձեր  հաջողված քաղաքական կարիերան ,  փոքր-ինչ երկմտում եմ, բայցև չեմ կարող չտալ` խտրական վերաբերմունք երբևէ զգացե՞լ եք տղամարդկանց կողմից:

–         Կնոջ քաղաքական կենսագրության կամ աշխատանքային կարիերայի ընթացքում  մի ժամանակահատված կա, երբ այդ մոտեցումը  կամ այսպես ասեմ` տղամարդկանց կողմից «ռմբակոծումը» առավել զգալի է լինում: Իմ կենսագրության մեջ դա երևի թե շատ վաղուց է եղել: Երբ նոր էի սկսում աշխատանքային կարիերան զգում էի, որ ժամանակի զգալի մասը ծախսում կամ կորցնում եմ նրա վրա, որպեսզի տղամարդիկ հասկանան, որ իրենց հետ ինչ-որ մեկը կարող է հավասարը հավասարի նստել ու խոսել:

Խտրական վերաբերմունքը կին քաղաքական գործիչների կյանքում իհարկե տեղ ունի, բայց դա մի կարճ ժամանակահատված է տևում: Իմ կենսագրության և ընկերուհիներիցս շատերի օրինակով կարող եմ ասել, որ դա այնքանով է ավելի կարճ ժամանակ  տևում, ինչքանով  դու ավելի լավ  ես պատրաստված  ու կարող ես քո եսը ներկայացնել հասարակությանը:

–         Դուք Ազգային Ժողովի պատմության մեջ երկրորդ կին փոխխոսնակ եք: Այս հանգամանքը ինչ որ բան փոխե՞լ է` մոտեցումների, սկզբունքների առումով:

–         Բարդ հարց է…. երևի թե այս պահին չեմ կարող ասել հստակ, որովհետև կարճ ժամանակ է, ինչ  այդ պաշտոնում եմ: Իհարկե, շատ ավելի մեծ պարտավորություններ ու պարտականություններ և շատ ավելի մեծ ներգրավվածություն արտաքին քաղաքական հարցերում: Ճիշտ է, նախկինում ես ներկայացված եմ եղել և ԵԽԽՎ-ում, և Անկախ պետությունների համագործակցության միջխորհրդարանական վեհաժողովում, բայց այնուամենայնիվ փոխխոսնակի դերակատարությունն այդ իմաստով փոքր-ինչ ավելի պարտավորեցնող է: Ես փորձում եմ այնպես անել, որ պատգամավորական իմ աշխատանքի այն բոլոր կետերը, որոնք իմ կրեդոն եմ համարել, որոնք իմ և մասնագիտական, և մարդկային, և աշխատանքային առումներով ինձ համար կարևոր եմ համարել անպայման պահպանեմ գործունեությանս մեջ: Հատկապես, որ  այստեղ նույնպես ավելի շատ աշխատելու եմ տնտեսական ուղղությամբ, որը իմ կյանքի ամբողջ ընթացքում թե մասնագիտական, թե մարդկային առումով կարևոր է եղել:

–         Բազմազբաղ կանանց հաճախ են տալիս այս հարցը, որը  Ձեր պարագայում առավել  քան ակտուալ է, քանի որ Դուք բազմազավակ մայր եք` ո՞ր տեղում է Ձեզ համար ընտանիքը…

–         Գլխավոր տեղում: Եվ չեմ կարծում, որ  գոյություն ունի որևէ կին, որը հակառակը կասեր: Ինձ համար ընտանիքն ամենակարևորն է` երեխաներս, ընտանիքիս միջավայրը, այն ժամանակը, որ անցկացնում եմ նրանց հետ: Բայց առանց աշխատանքի ապրել նույնպես հնարավոր չէ: Իրականում ես ուղղակի «գոտկատեղից ներքև հարված» եմ դիտարկում այս հարցը, քանի որ այն երբեք տղամադրկանց չեն տալիս, մինչդեռ բոլոր կանանց պարտադիր հարցնում են:

Այս առումով, առաջարկ ունեմ` եկեք հարցը ուղղակի հանենք օրակարգից և աշխատող, հանրային այս կամ այն ոլորտում գործող  կնոջը չդնենք այս երկընտրության առաջ: Փոխարենը  առաջարկում եմ ուրիշ հարց` ի՞նչ կարելի է անել,  ձեզ համար, սիրելի կանայք, որպեսզի դուք կարողանաք աշխատանքային կարիերան  լիարժեք զարգացնել ու հեշտ համատեղել այն ընտանիքի հետ:

–         Եվ ի՞նչ  պետք է անենք:

–         Փորձեմ  ասել,  թե ես ինչ եմ արել… Շատ աշխատել, շատ գիտելիքներ ձեռք բերել, դրա հետ մեկտեղ կառուցել համերաշխ և հարգանքի վրա հիմնված ընտանիք և միասին կյանքի գիծը հարթել: Եվ այդ դեպքում, իմ կարծիքով, ստիպված չես լինի ընտրել այս կամ այն, կունենաս փոխըմբռնման մթնոլորտ` ի դեմս ընտանիքի և հարազատների:

Մենք փոքր ժողովուրդ ենք և  չենք կարող մեզ թույլ տալ, որ ժողովրդի ներուժի կեսից ավելին աշխատի ու գործի միայն ընտանիքի ներսում և նույն այդ ներուժը չիրացվի հասարակության համար: Մենք նաև չենք կարող թույլ տալ հակառակ ծայրահեղությունը նույնպես, որպեսզի կինը սահմանափակվի միայն աշխատանքային կարիերայով և մոռանա ընտանիքը, քանզի մենք փոքր ժողովուրդ ենք և մեր առջև ծառացած են դեմոգրաֆիական լուրջ  խնդիրներ: Ի վերջո կինը միակն է, որ օժտված է աստվածային այդ շնորհով, դրա համար մեզ համար առավելապես կարևոր է այդ խնդիրը և մենք պետք է այնպես անենք, որպեսզի լինի ոչ թե աշխատանք կամ ընտանիք ընտրությունը, այլ` և’ աշխատանք, և’ ընտանիք…

 Զրուցեց Լիա Խոջոյանը

P.S. Հերմինե Նաղդալյանի հարցազրույցը Եվրոպայի խորհրդում իր իսկ պատրաստված «Սոցիալական արդարության վերականգնումը ֆինանսական գործարքների հարկման միջոցով» զեկույցի վերաբերյալ :
Ստրասբուրգ , հոկտեմբեր 2012

«Ֆինանսական ճգնաժամը կլանեց Եվրոպան, ինչը բազում դժվարություններ ծնեց ողջ տարածաշրջանի համար: Որոշ դեպքերում նկատելի եղան քաղաքական, ինչպես նաև տնտեսական հետևանքներ: Վեհաժողովը կրում է ընտրողների առաջ պատասխանատվություն, իսկ պետական պաշտոնյաները պետք է ներդնեն մեխանիզմներ տնտեսական ճգնաժամի հետևանքների վերացման և հաղթահարման համար: Վեհաժողովը փորձեր կատարեց դասեր քաղել տնտեսական ճգնաժամից եւ այս առումով բանաձևի ընդունման նպատակն է ոչ միայն ֆինանսական գործարքների հարկի հաստատումը, այլև սոցիալական արդարության հաստատումը», – ասաց Նաղդալյանը իր ելույթում ՝զեկույցը ներկայացնելիս…