Ի՞նչ ռիսկեր է պարունակում պտղի սեռով պայմանավորված հղիության ընդհատումները արգելող օրինագիծը. քննարկում են մասնագետները

Նոր օրենսդրական նախաձեռնությունը, որով արգելվում են պտղի սեռով պայմանավորված հղիության ընդհատումները, ոլորտի մասնագետները գնահատում են դրական և կարևորագույն քայլ, սակայն միևնույն ժամանակ  մտահոգություն հայտնում  հնարավոր ռիսկերի առումով: Այս թեմային էր նվիրված   «Մեդիա կենտրոնում» տեղի ունեցած քննարկումը:

Հիշեցնենք, որ  WomenNet.am –ը անդրադարձել էր հուլիսի 2-ին ՀՀ կառավարության կողմից  հավանության արժանացած այս նախագծի մանրամասներին, որի հիմնական գաղափարն է՝  օրենսդրորեն արգելել  պտղի սեռով պայմանավորված  հղիության ընդհատումը: Այժմ մասնագետները  քննարկում են  թե ինչ մեխանիզմներով  են  կյանքի կոչվելու առաջարկվող փոփոխությունները եւ ինչ ռիսկեր կան այս հարցում:

ՀՀ Առողջապահության նախարարության մայրական և վերարտադրողական առողջության պահպանման բաժնի պետ Գայանե Ավագյանը  ներկայացնելով նախագիծը նշեց, որ «Մարդու վերարտադրողական առողջության եւ վերարտադրողական իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածը, որը վերաբերում է հղիության արհեստական ընդհատմանը, վերախմբագրվել է և առաջարկվել է օրենքով ամրագրել մի շարք կարևոր դրույթներ: «Մինչև 12 շաբաթական հղիության ժամկետը  կինը թեեւ կարող է իր ցանկությամբ ընդհատել իր հղիությունը, սակայն  այժմ  այդ քայլին դիմելու համար  գրավոր դիմում ներկայացնելու  պահանջ է դրված», –  ասաց Գայանե Ավագյանը՝ նշելով, որ այս օրինագիծն  ուղղված է ոչ միայն հղիության՝ սեռով պայմանավորված ընդհատումների նվազեցմանը, այլև ընդհանրապես աբորտներին:

«Բժիշկը պետք է ամեն ինչ անի, որպեսզի կնոջը ցույց տա, որ իր արգանդում զարգանում է մի էակ, որն արդեն իսկ ունի ապրելու իրավունք, ունի սրտի աշխատանք, ունի ձևավորված մարմնի մասեր: Նման բացատրությունը, իր ապագա երեխային տեսնելը  շատ- շատ  մայրերին  հղիությունը ընդհատելուց  հետ կպահի», –  հավելեց նա:

Նրա խոսքով , կնոջը տրամադրվում է 3 օրացույցային օր, որպեսզի կինը լրացուցիչ անգամ մտածի, խորհի իր ցանկության և որոշման մասին: Այդ ընթացքում բժիշկը պետք է անպայման կնոջը տրամադրի հոգեբանական, սոցիալական խորհրդատվություն և փորձի հասկանալ հղիության ընդհատմանը դիմելու պատճառները:   Պտղի սեռով պայմանավորված հղիությունների ընդհատումը  ցանկացած ժամկետում արգելվում են, քանի որ ոչ միայն 12 շաբաթականում, այլ դրանից առաջ՝ 10-11 շաբաթականում  հնարավոր է որոշվի պտղի սեռը: Մինչ օրս նման արգելք   ՀՀ օրենսդրության մեջ բացակայում էր:

ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակի գործադիր ներկայացուցիչ Գարիկ Հայրապետյանը՝ վկայակոչելով  ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի  կատարված հետազոտությունը նշեց, որ այս խնդիրը բազմաշերտ է, իսկ պատճառները գալիս են հասարկության մտածելակերպից: «Ուրախ եմ, որ այս երեք տարվա մեջ մենք կարողացանք հասնել մի իրավիճակի, երբ խնդիր ընկալվեց և որոշակի քայլեր կատարվեցին սեռի հատականիշով  պտղի նախածննդյան ընտրության  դեմ պայքարելու համար, որովհետև կան երկրներ, որտեղ այդ խնդիրը բացահայտելուց մինչև կոնկրետ քայլերի անցնելը պահանջվում է  15-20 տարի: Մեզ մոտ դա տևեց ընդամենը 3 տարի, ինչը ուրախալի փաստ է»,- ասաց  Հայրապետյանը:

Ինչպես ցույց են տալիս  հետազոտության արդյունքները՝ սեռերի անհամամասնությամբ Հայաստանը աշխարհում զբաղեցնում է երրորդ տեղը, Չինաստանից ու Ադրբեջանից հետո: «Մեզնից հետո Վրաստանն են ու Ալբանիան: Հայաստանում 113 տղա է ծնվում 100 աղջկա հաշվով: 1993 -ից մինչ օրս Հայաստանում արդեն իսկ մոտ 50 հազար ավելի շատ տղա երեխաներ են  ծնվել, քան աղջիկներ: Ամուսնական շուկայում դա դեռեւս չի զգացվում, սակայն միտումը շարունակելու դեպքում  լուրջ ժողովրդագրական խնդիրների առաջ են կանգնելու », –  հիշեցրեց  Հայրապետյանը:

Նրա դիտարլմամբ միշտ չէ, որ  հղիությունն ընդհատելու որոշումը  կնոջն է պատկանում , այդ իսկ պատճառով  միջազգային կազմակերպությունների հետ համագործակցության շնորհիվ մշակվել են համապատասխան գերատեսչությունների համար նախատեսված ուղեցույցներ, որոնք թույլ կտան ապահովել տղամարդկանց ներգրավվածությունը խնդրի լուծման գործընթացում:

Կանանց ռեսուրսային կենտրոնի ծրագրերի ղեկավար Տաթևիկ Աղաբեկյանն էլ իր հերթին նշեց, որ այս հարցում մեծ դեր ունի մարդկանց մտածելակերպը:  «Ինչու՞ են բոլորը այդքան ջանք գործադրում տղա երեխա ունենալու համար, մինչև անգամ պատրաստ են բազմաթիվ աղջիկ երեխաներով հղիություններից  ազատվել գոնե մեկ տղա ունենալու համար: Խնդիրը տղա երեխայի գերակայության մեջ է : Կարծում եմ,  այստեղ բազմակողմանի աշխատանքի կարիք կա և ավելի շատ կրթական ծրագրերի անհրաժեշտություն: Հույս ունեմ, որ պետությունը ինչ-որ ծրագրեր կձեռնարկի, միգուցե  բացի Առողջապահության նախարարությունից  ԿԳՆ-ն իր պատրաստակամությունը կհայտնի ինչ- որ քայլեր  ձեռնարկելու համար:  Բժիշկները պետք է իրազեկման, անգամ հոգեբանական աշխատանք տանեն»,- ընդգծեց Աղաբեկյանը:

Մարդկային զարգացման միջազգային կենտրոնի հետազոտությունների և զարգացման բաժնի ղեկավար Վահան Ասատրյանն  կարծում է, որ  անհրաժեշտ է զարգացնել բուժանձնակազմի էթիկայի կարողությունները, որպեսզի վերջիններս կարողանան իրազեկման աշխատանք տանել հղի կանանց եւ նրանց ընտանիքների հետ:  «էթիկայի մասով շատ անելիքներ կան բուժանձնակազմի հետ, թե պետական ծրագրում, թե աջակցության մեխանիզմներում: Առաջիկայում պետք է մասնագետների կարողությունների զարգացման աշխատանքներ տարվեն: Հիմքեր կան այս օրինագծով դրական փոփոխություններ ակնկալելու, բայց կան նաև վտանգներ: Ցանկացած առիթով հղիության արհեստական ընդհատումների ազատական օրենսդրությունը սահմանափակելը սովորաբար ռիսկեր է պարունակում:  Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ խիստ սահմանափակումների դեպքում ընդհատումների թիվը չի պակասում` պակասում է միայն անվտանգ ընդհատումների թիվը: Իսկ ոչ անվտանգ աբորտները մայրական մահացության բարձրացմանը տանող ամենակարճ ճանապարհն է», – նշեց Ասատրյանը՝ հավելելով, որ  քանի դեռ օրինագիծը գտնվում է քննարկան փուլում, պետք է չէ բացառել, որ ռադիկալ փոփոխություններ կարող են առաջարկվել:

Գայանե Ավագյանը լավատես է այն առումով, որ վերջին տասը տարում ՀՀ-ում մայրական մահացություն չի գրանցվել հղիության արհեստական ընդհատումից, իսկ վիճակագրության համաձայն` 1990-ի համեմատ 3-4 անգամ նվազել է հղիության արհեստական ընդհատումների հաճախականությունը:

Նա հիշեցրեց, որ օրինագծի պահանջով բժիշկը պարտավորվելու է հղի կնոջ բժշկական փաստաթղթերում կատարել խորհրդատվության վերաբերյալ գրավոր վավերացում: Բացի այդ, օրինագիծը բացառելու է հղիության՝ սեռով պայմանավորված ընդհատման վերաբերյալ որոշման միանձնյա կայացումը բժշկի կողմից:

«Մանկաբարձ-գինեկելոգը միանձնյա որոշում չի կարող կայացնել: Նա ենթարկվելու է վերահսկողության իր վերադասների կողմից: Բացի այդ, առողջապահության նախարարության Առողջապահական պետական տեսչությունը անց է կացնելու օրենքի կիրարկման եւ գնահատման մոնիտորնիգ: Սրանք այն մեխանիզմներն են, որոնք կօգնեն նվազեցնել հնարավոր իրավախախտումները: Եթե բժիշկները չկատարեն օրենքով սահմանված գործողությունները, ապա նրանց նկատմամբ  վարչական մեծ տուգանքներ կկիրառվեն»,- ասել է Գայանե Ավագյանը՝ հիշեցնելով, որ նոր օրինագիծը չի սահմանափակում կնոջ՝ մինչեւ 12 շաբաթական հղիության ընդհատման կնոջ իրավունքը, եթե դա պայմանավորված չէ պտղի սեռով:

«Մեր գործընկեր բժիշկները  բոլորը չեն, որ ունեն օրինազանց մարդու վարքագիծ: Հուսով եմ, որ նրանք կհարգեն օրենքի պահաջները և կփորձեն աշխատել օրենքի սահմաներում», –  հույս հայտնեց Ավագյանը:

Նա նաեւ  հավելեց, որ ՀՀ վարչապետի հանձնարարականով առողջապահության ու աշխատանքի եւ սոցիալական հարցերի նախարարությունները մշակել են 2 տարի տեւողությամբ ծրագիր, որը պարունակում է իրազեկվածության մակարադակի, հասարակությունում կնոջ դերի բարձրացմանն ուղղված բաղադրիչներ:

Հիշեցնենեք, որ ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի կանխատեսումներով՝  եթե Հայաստանում շարունակվեն ապագա երեխայի սեռի հատկանիշով պայմանավորված աբորտները, ապա մինչև մինչև 2060 թ. յուրաքանչյուր տարի 2000 երեխա լույս աշխարհ չի գա միայն այն պատճառով, որ ձևավորվել է որպես աղջիկ: Արդյունքում  մինչեւ 2060 թվականը Հայաստանը կկորցնի գրեթե 93.000 աղջիկ կամ ապագա մայր: Այդ կանխատեսումները հիմնված են  ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի պատվերով կատարված առնվազն երկու համապետական հետազոտությունների, խնդրի խորքային ուսումնասիրությունների և վիճագրական բոլոր հնարավոր տվյալների վերլուծության վրա:

Քննարկման ամբողջական տեսանյութը դիտեք այստեղ:

Կարդաեք թեմայի շուրջ մեր կայքում.