Դ-ր Գիլմոտո. «Հայաստանը մինչև 2060-ը կկորցնի գրեթե 93 հազար պոտենցիալ ապագա մայր»

ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի պատվերով՝ Փարիզի Բնակչության և զարգացման կենտրոնի Զարգացման հետազոտական ինստիտուտը ներկայացնող դոկտոր Քրիստոֆ Գիլմոտոյի կողմից 2011-12թթ-ին իրականացվել է մի հետազոտություն` «Նորածինների սեռերի անհամամասնությունը Հայաստանում. ժողովրդագրական տվյալներ և վերլուծություն», որը ակնհայտ ցույց է տալիս, թե ինչպիսի սպառնալի միտումների է հասնում Հայաստանում սեռով պայմանավորված աբորտների հիմնախնդիրը: Հետազոտության արդյունքները ներկայացվեցին այսօր, ներկա էր նաև իրականացնող դոկտոր Գիլմոտոն, ով նաև անցած տարի Հայաստանում էր:

1990-ականներից սկսած Հայաստանում շեղվել է նորածինների հարաբերակցությունը, մասնավորապես` 2012 թ-ին այդ հարաբերակցությունը կազմել է 114 տղա 100 աղջկա դիմաց, մինչդեռ բնականոն է համարվում 102-ից 106 տղա`100 աղջկա դիմաց հարաբերակցությունը: Ավելին` ընտանիքներում երրորդ երեխայի դեպքում այդ հարաբերակցությունն ուղղակի ահռելի տարբերություն է տալիս` 160 տղա 100 աղջկա դիմաց. մասնագետների պնդմամբ` սա ժողովրդագրական լուրջ մարտահրավեր է Հայաստանի համար:

Դոկտոր Գիլմոտոյի խոսքով, հարաբերկացությունը բարձր է նաև Լեռնային Ղարաբաղում` այնտեղ ծնվող 111-112  տղայի դիմաց ծնվում է 100 աղջիկ.

«Այս ցուցանիշը մի փոքր ցածր է Ադրբեջանից և հետաքրքիր է նրանով, որ հանրապետության տարածքը փոքր է, բայց այն, փաստորեն, համալրված  է ժամանակակից սարքավորումներով»,- հայտարարեց դոկտոր Գիլմոտոն:

Բանախոսը նշեց` եթե շարունակվի աղջիկների ծնունդը խափանելու գնով տղաներ ունենալու արատավոր երևույթը, ապա Հայաստանը մինչև 2060թ-ը կկորցնի գրեթե 93 հազար պոտենցիալ ապագա մայր, իսկ երկրի բնակչությունը կնվազի հավելյալ 80 հազար մարդով (սա ներկայում Հայաստանի 2 տարվա ծնունդների թիվն է): 1996թ-ից հետո ծնվածների մեջ տղաների ավելցուկը կազմում է 39 հազար .

«Եթե այս միտումը չկասեցվի, ապա ամուսնական ամենաակտիվ տարիքի` 20-39 տարեկան տղամարդկանց մի մասը շուտով սկսելու է ընտանիք կազմելու դժվարություններ ունենալ և կին չգտնելով մեկնել երկրից` այդպիսով խթանելով արտագաղթը: Բացի այս, սա նաև այլ խնդիրներ առաջ կքաշի»,- նշեց Ք.Գիլմոտոն:

Օտարերկրյա մասնագետի խոսքով, սա այն խնդիրը չէ, որ հնարավոր լինի լուծել մի րոպեում ու ինչ-որ կոնկրետ հրամանագրով.

«Հայաստանում, ինչպես նաև մյուս բոլոր երկրներում, որտեղ առկա է այս խնդիրը, նորածինների սեռերի անհամամասնությունը խարսխված է տղա երեխայի գերապատվության վրա: Սա էլ, իր հերթին, խարսխված է ավանդույթների ու  ժողովրդին բնորոշ արժեհամակարգի վրա: Այլ կերպ ասած, կառավարությունը չի կարող ինչ-որ հրամանագրով լուծել խնդիրը, քանի որ այստըեղ ավելի լուրջ ու խորքային աշխատանք է հարկավոր տանել` փոխելով հասարակության մտածելակերպը, վարքագծային մոդելները: Ես կարծում եմ, որ  այս հարցում շատ կարևոր դերակատարում պետք է ունենա Հայաստանի քաղաքացիական հասարակությունը` կամաց-կամաց փոխելով արժեհամակարգը և մտածելակերպը»,- նշեց նա ու ավելացրեց, որ շատ դեպքերում հնչում է կարծիք, որ եթե պետությունը խրախուսի աղջիկ երեխաների ծնունդը` վճարելով ծնողներին, ապա խնդիրը հնարավոր կլինի լուծել, սակայն դա ամենևին էլ լուծում չէ և իր  հերթին կբերի խտրականության տղա երեխաների նկատմամբ:

«Հայաստանում, Վրաստանում, Ադրբեջանում, ինչպես նաև Ալբանիայում և մասամբ նաև Կոսովոյում սեռով պայմանավորված աբորտները` ընտանիքում տղա երեխայի գերապատվությունը ահագնացող միտում ունի: Ավելին` այս երկրները ուղղակիորեն կանգնած են ժողովրդագրական աղետի առջև: Իրավիճակը փոքր-ինչ այլ է Թուրքիայում, այս երկրում ծնելիությունը բավականին բարձր ցուցանիշի վրա է ու թեև այսօրվա դրությամբ անհանգստացնող միտում չկա, բայց ժամանակի ընթացքում հնարավոր է, որ խնդրին առնչվեն նաև այս պետությունում»,- իր խոսքում հայտարարեց ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակի գործադիր ներկայացուցիչ Գարիկ Հայրապետյանը:

Նա նաև նշեց, որ մեր հասարակության մեջ կնոջ դերը շատ ավելի նվազ է, քան տղամարդունը, իսկ ծնողները իրենց հույսերը ավելի շատ  կապում են տղա երեխայի հետ, մտածելով, որ աղջիկը տանից գնացող է: Եվ հարկավոր փոխել հենց այդ կարծրատիպ դարձած մտածելակերպը,  այլապես Հայաստանը տասնամյակ հետո արդեն լուրջ աղետի առջև կկանգնի: Գ.Հայրապետյանը մատնանշեց նաև, որ ՀՀ կառավարությունն արդեն որոշակի քայլեր վերջին տարիներին ձեռնարկել է, օրինակ, Հայաստանում առաջին անգամ ընդունվել է գենդերային հավասարության ռազմավարության մասին գործողությունների ծրագիրը,  իսկ Ազգային Ժողովը քննարկում է «Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասարությունների մասին» օրենքի նախագիծ: Բայց սա էլ բավարար չէ` հիմնական շեշտը պետք է դրվի մարդկանց մտածելակերպը փոխելու վրա:

Ըստ զեկույցի, վերոնշյալ հետևանքով կանխատեսումները հետևյալն են`

• Եթե հղիության սեռով պայմանավորված արհեստական ընդհատումների երևույթը շարունակվի, մինչև 2060 թ.-ը Հայաստանը կկորցնի գրեթե 93.000 կին կամ պոտենցիալ ապագա մայր:
• Տարեկան չծնված նորածին աղջիկների թիվը մինչև 2060 թ. կհասնի 2000-ի:

Հետազոտության մեջ առկա են նաև որոշ փաստեր, որոնք հեղինակների գնահատմամբ հավելյալ սոցիոլոգիական և հոգեբանական հետազոտության կարիք ունեն: Դրանք են`

• Հայաստանում գոնե մեկ արու զավակ ունենալու ցանկությունն ավելի ուժեղ է, քան Հնդկաստանում ապագա օժիտի պատճառով աղջիկ չունենալու ցանկությունը: Այսինքն՝ Հայաստանում ոչ թե չեն ուզում աղջիկ ունենալ, այլ ուզում են ունենալ տղա։
• Տղա ունենալու շարունակական փորձերն, ի վերջո, հանգեցրել են նրան, որ հայաստանյան ընտանիքների մեծամասնությունում տղաները տարիքով ավելի փոքր են, քան աղջիկները: